Dù phải xa quê vào Tây nguyên lập nghiệp; vì mưu sinh và cuộc sống còn nhiều khó khăn nhưng tình yêu quê hương, yêu bản sắc văn hóa đất Bắc không bao giờ phai trong tâm khảm của bà Đinh Thị Thiều, người dân tộc Tày, quê cao Bằng. Sau nhiều năm gây dựng và tập hợp những người cùng sở thích, đặc biệt là điệu hát then cùng cây đàn tính (hình thức trình diễn văn hóa đặc sắc của dân tộc minh) bà đã xin thành lập Câu lạc bộ “Then tính Bằng Lăng” tại thôn Pắc Bó, xã Ia Lâu.
Tình yêu và lòng quyết tâm của bà được đền đáp; ngày 15/9/2013, UBND xã Ia Lâu quyết định thành lập Câu lạc bộ “Then tính Bằng Lăng”. Câu lạc bộ được thành lập lúc đầu có 16 thành viên, đều là người dân tộc thiểu số phía Bắc hiện đang cư trú tại thôn Pắc Bó. Hội trường thôn là nơi sinh hoạt cho câu lạc bộ. Mọi người sống trong thôn phần lớn đều là người dân tộc phía Bắc, trong đó có cả những người lớn tuổi, họ am hiểu tường tận mọi phong tục, tập quán, văn hóa của dân tộc mình. Chính vì vậy họ đã đem theo tất cả những nét văn hóa truyền thống của quê hương vào nơi ở mới. Đối với họ tiếng then tính như dòng sữa ngọt lành nuôi dưỡng tâm hồn của những người con xa quê.
“Then tính” chính là điệu hát then hòa quyện cùng nhạc điệu của cây đàn tính. Thể loại âm nhạc này bắt nguồn từ người dân tộc thiểu số Phía Bắc nước ta, cụ thể là của dân tộc Tày, Nùng. Hát then của người Tày, Nùng được xem là tiếng hát thần tiên thuật lại cuộc hành trình lên thiên giới để cầu xin Ngọc hoàng giải quyết một số vấn đề của gia chủ. Người Nghệ Tĩnh có câu hò ví dặm, quê hương đất Tổ có điệu hát xoan thì người Tày, Nùng coi tiếng Then Tính là tiếng nói tinh thần của mình. Then tính cũng như nhiều thể loại âm nhạc truyền thống khác cũng có nhạc điệu âm sắc rõ ràng. Điều đặc biệt của hát then chính là không kể tuổi tác, giới tính ai cũng có thể biểu diễn. Tuy mỗi làn điệu then lại được sắp xếp các đoạn khác nhau, có thể hiểu là đi theo những đường khác nhau hay dùng những lời hát khác nhau nhưng đều tuân theo một bài bản và khi kết thúc đều có kết quả giống nhau. Hát then kết hợp với tiếng đàn tính êm dịu và thanh thoát, nên sự kết hợp được ví như tiếng hát thần tiên.
Hội trưởng câu lạc bộ bà Đinh Thị Thiều cho biết: “Hát then là niềm tự hào cũng là nét văn hóa không thể thiếu của người Cao Bằng nói riêng và của dân tộc ít người phía Bắc nói chung. Vì vậy, chúng tôi luôn muốn gìn giữ và phát huy; muốn tuyền lại cho con cháu mai sau”. Hiện câu lạc bộ có 4 cây đàn tính và 16 bộ trang phục, đều được mua sắm từ sự đóng góp của các hội viên. Câu lạc bộ sinh hoạt đều đặn, có tổ chức và cũng đã tham gia nhiều phong trào văn hóa, văn nghệ của địa phương, như: Mừng Đảng mừng Xuân, Văn nghệ mừng 60 năm thành lập Đảng…Qua đó, Câu lạc bộ đã góp phần đưa món ăn tinh thần của dân tộc mình đến với bạn bè các dân tộc khác trên địa bàn; tạo nét đa dạng trong bản sắc văn hóa. Câu lạc bộ cũng tích cực động viên các bạn trẻ trong thôn, xã tham gia vào câu lạc bộ nhằm tạo lớp kế cận; phát huy và giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc.
Bên cạnh đó, câu lạc bộ cũng kêu gọi thành viên đóng góp xây dựng quỹ, nhằm giúp những thành viên còn khó khăn phát triển sản xuất, ổn định kinh tế, xóa đói, giảm nghèo.
Có thể nói, hoạt động của Câu lạc bộ trong thời gian qua đã tạo nên hiệu ứng tích cực trong việc giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc; là hoạt động văn hóa lành mạnh, bổ ích và thiết thực trong bối cảnh đời sống văn hóa tại vùng sâu, vùng xa còn thiếu thốn. Những người già trong thôn tâm đắc và tự hào “Ở đây nhiều khi thèm lắm, nhớ lắm, thèm tiếng then tính quê hương. Bây giờ, mỗi lần nghe tiếng then tính của các cháu trong câu lạc bộ chúng tôi như được sống nơi quê”. Quả thật khi đến với câu lạc bộ mới thấm thía được sự cố gắng của những con người giữ lửa cho quê hương, dân tộc mình./.
Bài, ảnh: Đinh Phạm Hạnh Vân
xã Ia Lâu